Ελληνικά αυγά: Ελευθέρας βοσκής ή κλωβοεκτροφής; Ποια είναι τα πιο ασφαλή;
Kαι τα δύο συστήματα έχουν ευκαιρίες και κινδύνους – Ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ ελευθέρας βοσκής και κλωβοεκτροφής αποκαλύπτει ότι η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση.
*Γράφει ο κ. Γεώργιος Ζακυνθινός, καθηγητής Τεχνολογίας, Ασφάλειας και Ανάπτυξης Λειτουργικών Τροφίμων και Υγειοπροστατευτικών Προϊόντων στη Δημόσια Υγεία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής(ΦΩΤΟ)
Τα αυγά -ένα από τα πιο βασικά προϊόντα της ελληνικής διατροφής- βρίσκονται συχνά στο μικροσκόπιο τόσο των Aρχών, όσο και της αγοράς. Οι καταναλωτές προτιμούν ολοένα και περισσότερο τα αυγά ελευθέρας βοσκής, θεωρώντας τα πιο «αγνά» και υγιεινά. Ωστόσο, πρόσφατες αναφορές δείχνουν ότι οι κίνδυνοι επιμόλυνσης υπάρχουν και σε αυτά, είτε από υπολείμματα φυτοφαρμάκων, είτε από αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται στην εκτροφή, είτε ακόμη από περιβαλλοντικούς ρύπους όταν οι εκτροφές βρίσκονται κοντά σε βιομηχανικές περιοχές ή σε σημεία με καυσαέρια και απόβλητα.
Την ίδια στιγμή, οι κλωβοεκτροφές, που παραδοσιακά κατηγορούνται για στενές συνθήκες διαβίωσης, υποστηρίζουν ότι προσφέρουν πιο «ελεγχόμενο» προϊόν. Έτσι, διαμορφώνεται κι ένα είδος εμπορικού πολέμου για το ποια αυγά είναι πραγματικά ασφαλή και αξιόπιστα.
Τεκμηριώνοντας τους κινδύνους επιστημονικά
1. Χημικοί ρύποι (εντομοκτόνα, φυτοφάρμακα):
Υπολείμματα από φυτοφάρμακα μπορούν να περάσουν στις ζωοτροφές και να καταλήξουν στο αυγό.
Η EFSA αναφέρει ότι το 2% των τυχαίων δειγμάτων στην ΕΕ ξεπέρασαν τα όρια MRL, αν και το ποσοστό μη συμμόρφωσης παραμένει χαμηλό (EFSA, 2025).
2. Αντιβιοτικά και φαρμακευτικές ουσίες:
Στην εντατική εκτροφή αυξάνει η πιθανότητα χρήσης αντιβιοτικών για πρόληψη ασθενειών.
Η παρουσία υπολειμμάτων μπορεί να δημιουργήσει αντιμικροβιακή αντοχή, με σημαντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία (WHO, 2024).
3. Μικροβιολογικοί κίνδυνοι:
Οι πιο συχνές απειλές είναι η Salmonella enteritidis και ο Campylobacter spp.
Σε πρόσφατες ανακλήσεις, εντοπίστηκαν σοβαρές επιμολύνσεις ακόμη και σε κατεψυγμένα πουλερικά στην Ελλάδα (ΕΦΕΤ, 2024).
Οι εκτροφές ελευθέρας βοσκής είναι πιο εκτεθειμένες σε καυσαέρια, βαρέα μέταλλα, βιομηχανικούς ρύπους ή ακόμη και σε ανεξέλεγκτα απόβλητα.
Αυτό σημαίνει ότι ο τόπος εκτροφής είναι καθοριστικός: πρέπει να αποφεύγονται περιοχές κοντά σε δρόμους υψηλής κυκλοφορίας ή βιομηχανικές εγκαταστάσεις.
Διεθνείς κρίσεις – Όταν η ασφάλεια αμφισβητείται
Τα αυγά, κεντρικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής, συχνά εμφανίζονται ως «ασπίδα» υγείας. Όμως, πρόσφατες επιμολύνσεις δείχνουν ότι η καθημερινότητα κρύβει κινδύνους. Από τον σιωπηρό πόλεμο μεταξύ πτηνοτρόφων, έως διεθνή περιστατικά, που αναδεικνύουν ότι κανένα καθεστώς δεν είναι άτρωτο. Η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει πως τα περιστατικά επιμόλυνσης μπορούν να αποκτήσουν διαστάσεις κρίσης:
Ολλανδία – Ευρώπη (2017): Το σκάνδαλο με το εντομοκτόνο Fipronil. Ένα παράνομο σκεύασμα καθαρισμού που περιείχε το απαγορευμένο εντομοκτόνο Fipronil χρησιμοποιήθηκε σε εκτροφεία πτηνών. Το αποτέλεσμα; Εκατομμύρια αυγά διασκορπίστηκαν σε 15 χώρες της Ε.Ε., την Ελβετία και το Χονγκ Κονγκ — κάνοντας τον γύρο του κόσμου μέσα από ανακλήσεις και απανωτές καραντίνες Η σκιά της υπόθεσης επεκτάθηκε, όταν αποκαλύφθηκε εγκληματική συνωμοσία: παράνομη πώληση του σκευάσματος, αποπλάνηση παραγωγών με ψευδείς υποσχέσεις φυσικής σύνθεσης και απάτη μέσω πλαστών ετικετών Σε δηλώσεις του, ο υπουργός Γεωργίας της Γερμανίας χαρακτήρισε το περιστατικό «έγκλημα»—τόσο σοβαρό ώστε να απαιτεί συνολική έρευνα σε επίπεδο Ε.Ε.
Γερμανία (2011): Διοξίνες σε ζωοτροφές. Από λανθασμένη χρήση λιπαρών διακοσμητικά μολυσμένων με διοξίνες, προέκυψε η μόλυνση ζωοτροφών σε τουλάχιστον 4.700 εκτροφεία. Τα αυγά και άλλα προϊόντα ζωικής προέλευσης υποκλίθηκαν — με τις αρχές να ανακαλούν πάνω από 120.000 αυγά και να απομακρύνουν μεγάλα κομμάτια της παραγωγικής αλυσίδας. Η EFSA και άλλοι φορείς υγείας κρούουν τον κώδωνα για ενδεχόμενες, μακροχρόνιες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.
Εθνικά και ευρωπαϊκά συστήματα προστασίας
• Το RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed) επιτρέπει την ταχεία ενημέρωση για επιμολυσμένα αυγά σε όλη την ΕΕ. • Ο ΕΦΕΤ στην Ελλάδα έχει ενεργό ρόλο με ελέγχους, ανακλήσεις και δημοσιοποίηση παραβάσεων. • Το Artemis προσφέρει ιχνηλασιμότητα για να γνωρίζει ο καταναλωτής την προέλευση.
Πλαίσιο Ελέγχων και Δειγματοληψιών στην Ελλάδα
Ο ΕΦΕΤ έχει την ευθύνη ελέγχου της ασφάλειας τροφίμων, με συστηματικούς ελέγχους και συμμετοχή στο ευρωπαϊκό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης RASFF (efet.gr).
Η Ελλάδα εφαρμόζει το Artemis, εθνικό σύστημα ιχνηλασιμότητας αυγών, ώστε κάθε παρτίδα να μπορεί να εντοπιστεί και να ανακληθεί άμεσα σε περίπτωση προβλήματος (Egg Fraud in Greece: The Scandal Behind Your Easter Eggs).
Οι ελάχιστες απαιτήσεις δειγματοληψίας σε επίπεδο ΕΕ είναι 1 δείγμα ανά 2.000 τόνους ετήσιας παραγωγής αυγών (Κανονισμός (ΕΕ) 2022/1646).
Τα δείγματα ελέγχονται για:
Υπολείμματα φυτοφαρμάκων και αντιβιοτικών (με βάση τα MRLs).
Μικροβιολογικούς παράγοντες (π.χ. Salmonella).
Τοξικούς ρύπους (διοξίνες, βαρέα μέταλλα).
Εμπορικός ανταγωνισμός
Η αυξημένη ζήτηση για αυγά ελευθέρας βοσκής έχει οδηγήσει σε έντονη εμπορική αντιπαράθεση.
Οι κλωβοεκτροφές υποστηρίζουν ότι προσφέρουν πιο ελεγχόμενο περιβάλλον, άρα λιγότερες πιθανότητες επιμόλυνσης.
Οι ελευθέρας βοσκής παραγωγοί προβάλλουν την εικόνα του «φυσικού» προϊόντος, αν και είναι πιο εκτεθειμένοι σε περιβαλλοντικούς ρύπους.
Στην Ελλάδα, όπως και αλλού, οι πτηνοτρόφοι ελεύθερης βοσκής προωθούν την εικόνα της “φυσικής επιλογής”, ενώ οι κλωβοεκτροφείς αντιπαραθέτουν το επιχείρημα της “ελεγχόμενης ασφάλειας”. Τεκμηριώνοντας όμως:
Οι εκτροφές ελευθέρας υπό συγκεκριμένες χωροθετήσεις (μακριά από δρόμους, βιομηχανικά ή αγροχημικά φορτισμένα περιβάλλοντα) μειώνουν τους κινδύνους επιμόλυνσης από καυσαέρια, εντομοκτόνα και βαρέα μέταλλα.
Οι κλωβοεκτροφές, παρά την ελεγχόμενη δομή, ευνοούν τη μαζική χρήση αντιβιοτικών και την ταχεία εξάπλωση μικροβίων σε περιπτώσεις βιοασφάλειας κακής διαχείρισης.
Ο εμπορικός πόλεμος, η αντιπαράθεση μεταξύ ελευθέρας βοσκής και κλωβοεκτροφών έχει μετατραπεί σε μάχη αγοράς τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς. Οι πρώτοι ποντάρουν στην εικόνα της «φυσικότητας», οι δεύτεροι στην «ελεγχόμενη ασφάλεια». Όμως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση: Kαι τα δύο συστήματα έχουν ευκαιρίες και κινδύνους.
Η διαμάχη αυτή επηρεάζει την αγορά, την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και μπορεί να οδηγεί ακόμη και σε στρατηγικές δυσφήμισης.
